อาการของโรคพาร์กินสัน

อาการของโรคพาร์กินสัน

ลักษณะอาการของโรคพาร์กินสันที่สำคัญประกอบด้วยลักษณะจำเพาะ ๔ อย่างเป็นหลัก อันได้แก่ อาการสั่น อาการเกร็ง อาการเคลื่อนไหวช้า และการเสียการทรงตัว นอกจากนี้ก็ยังอาจมีอาการอื่นๆ ร่วมด้วย คือ ความผิดปกติของลูกตา ความผิดปกติ ของระบบประสาทอัตโนมัติ และอาการทางด้านจิต

อาการเกร็ง 

อาการเกร็งเป็นลักษณะสำคัญอย่างหนึ่งในผู้ป่วยโรคพาร์กินสัน โดยแพทย์ได้ให้คำจำกัดความของอาการเกร็งว่า หมายถึง ความตึงตัว หรือแรงต้านทานของกล้ามเนื้อที่เกิดขึ้นในขณะที่ผู้ป่วยไม่ได้ออกแรงต้าน โดยปกติ ในผู้ป่วยโรคพาร์กินสันอาจตรวจพบอาการแสดงของอาการเกร็ง ได้บ่อยกว่าอาการสั่น ซึ่งพบทั้งผู้ป่วยในระยะแรก และระยะท้ายๆ ของโรค 

นายแพทย์เจมส์ พาร์กินสัน ให้ความสนใจในเรื่องอาการเกร็งนี้น้อยกว่าอาการสั่นมาก จนกระทั่งต่อมา ศาสตราจารย์นายแพทย์ชอง-มาร์แตง ชาร์โก จึงได้เน้นย้ำว่า อาการเกร็งนี้ เป็นลักษณะอาการทางคลินิกที่สำคัญยิ่งของโรคนี้ โดยอาการเกร็งจะเริ่มจากข้างใดข้างหนึ่งนำมาก่อน ต่อมาก็จะเกิดทั้งสองข้างของร่างกาย อย่างไรก็ตาม ลักษณะอาการเกร็งของโรคพาร์กินสันมีลักษณะจำเพาะที่แตกต่างกันออกไปของโรคนี้โดยเฉพาะ และจะทำให้เกิดลักษณะอาการ และอาการแสดงทางคลินิกของโรคพาร์กินสันขึ้นได้หลายรูปแบบดังนี้

๑. อาการเกร็งแบบท่อโลหะ  

หมายถึง อาการเกร็งที่เกิดขึ้นในกล้ามเนื้อชนิดที่มีความตึงตัวกล้ามเนื้อที่เกิดขึ้นเท่ากันตลอดเวลา มักพบที่บริเวณกล้ามเนื้อคอด้านหลัง และกล้ามเนื้อบริเวณข้อไหล่มากกว่าบริเวณข้อศอกและข้อมือ ส่วนใหญ่มีอาการเกร็ง ในบริเวณแขนมากกว่าบริเวณขา แต่ในผู้ป่วยบางรายอาจมีอาการที่ลำตัวมากกว่า

๒. อาการเกร็งแบบฟันเฟือง  

อาการเกร็งชนิดนี้มีอาการสั่นเกิดขึ้นร่วมกับอาการเกร็งด้วย จึงทำให้การตรวจความตึงตัวของกล้ามเนื้อในขณะไม่ออกแรงต้าน เป็นแบบชนิดสะดุด และเกร็งเป็นช่วงๆ 

๓. อาการเกร็งตามความแปรปรวนในความรุนแรงของอาการ  

กล่าวคือ อาการเกร็งจะเป็นมากขึ้นในขณะยืน หรือพยายามตั้งใจจะทำสิ่งใดสิ่งหนึ่ง และอาการนี้จะลดลงเมื่อล้มตัวลงนอน หรือในภาวะที่มีการผ่อนคลายกล้ามเนื้อ อย่างไรก็ตาม ในผู้ป่วยบางรายอาจมีอาการเกร็งที่รุนแรงมาก โดยเฉพาะในบริเวณกล้ามเนื้อของลำตัว ทำให้ผู้ป่วยในขณะนอนราบมีลักษณะอาการเกร็งที่บริเวณคออยู่ตลอดเวลา ผู้ป่วยจะนอนศีรษะไม่ติดพื้น เหมือนกับว่า นอนอยู่ในท่านอนหนุนหมอนลอยขึ้นมา โดยไม่มีหมอนหนุนรองรับที่บริเวณคอเลย 

๕. การเคลื่อนไหวลำบาก  

ในการทำกิจวัตรประจำวันต่างๆ อันได้แก่ การติดกระดุมเสื้อ การผูกเชือกรองเท้า การโกนหนวด การแปรงฟัน การล้างถ้วยชาม จะทำได้ด้วยความยากลำบาก และในเวลาต่อมาอาจทำไม่ได้เลยในที่สุด นอกจากนี้ การพลิกตัวของผู้ป่วยในเตียง การลุกจากเก้าอี้นั่ง และการเดินก้าวสั้นๆ โดยที่ไม่สามารถยกเท้าสูงขึ้นจากพื้น ต่างก็เป็นผลเนื่องมาจาก ภาวะเคลื่อนไหวลำบาก จนในที่สุดผู้ป่วยโรคพาร์กินสันในระยะท้ายๆ มักไม่สามารถเคลื่อนไหวร่างกายได้เลย และต้องการคนดูแลช่วยเหลือตลอดเวลา

๖. ความผิดปกติในการพูด  

การพูดของคนเราตามปกติต้องอาศัยการประสานงานของกล้ามเนื้อหลายๆ ตำแหน่ง เช่น กล้ามเนื้อของริมฝีปาก ลิ้น เพดาน คอ และกล่องเสียง แต่ผู้ป่วยโรคพาร์กินสันจะมีความผิดปกติของการพูดในอัตราที่สูง โดยจะพูดเบาลงหรือเสียงค่อยกว่าเดิม หรือพูดชนิดที่ไม่มีน้ำหนักของคำพูดที่เปล่งเสียงออกมา และในระยะต่อมาพบว่า เสียงพูดของผู้ป่วยจะเป็นแบบเสียงราบเรียบ ระดับเดียวกัน กล่าวคือ เสียงพูดจะราบเรียบเสมอเท่ากันทั้งหมด ไม่มีระดับเสียงสูงหรือเสียงต่ำแต่อย่างใด และการพูดจะไม่มีการแสดงออกทางด้านอารมณ์ของคำพูดเลย  

การเสียการทรงตัว 

ความผิดปกติในการเดินของผู้ป่วย โรคพาร์กินสันนั้น พบได้บ่อยและสามารถใช้เป็นเครื่องช่วยในการวินิจฉัยโรคได้เป็นอย่างดี ซึ่งอาจเป็นผลมาจากหลายกลไกด้วยกัน กล่าวคือ ในช่วงแรกๆ เป็นผลเนื่องมาจากกล้ามเนื้อที่ใช้ในการเดินมีการเคลื่อนไหวช้า หรือมีการเคลื่อนไหวน้อยผิดปกติ อันเนื่องมาจากการเสียการทรงตัวของร่างกาย ความผิดปกติในการเดินของผู้ป่วยโรคพาร์กินสัน ในช่วงระยะเวลา ๕ ปีแรก ที่เป็นโรคนั้น จะพบว่ามีความผิดปกติของการเดินในอัตราสูงถึงร้อยละ ๕๕ - ๖๐ ของผู้ป่วยทั้งหมด โดยอาจพบว่า มีการเดินแบบแขนไม่แกว่งข้างใดข้างหนึ่ง หรือทั้งสองข้าง สำหรับผู้ป่วยที่มีอาการของโรคมานานเกิน ๘ - ๑๐ ปี มักมีความผิดปกติในท่าการเดินได้หลายรูปแบบ จนในที่สุดก็จะเดินไม่ได้ และต้องนอนอยู่บนเตียงตลอดเวลา 

ความผิดปกติของลูกตา

ในผู้ป่วยโรคพาร์กินสันอาจมีอาการที่เกี่ยวข้องกับลูกตาได้หลายรูปแบบดังนี้

๑. สูญเสียความสามารถในการมองใกล้  

ผู้ป่วยโรคนี้มักพบว่า เวลามองสิ่งของใกล้ๆ จะเห็นภาพซ้อน ในขณะที่การมองไกลจะเห็นเป็นปกติ เหตุที่เป็นเช่นนี้ เพราะการควบคุมการมองใกล้ของผู้ป่วยได้สูญเสียไป

๒. สูญเสียความสามารถในการมองสิ่งของที่อยู่สูง  

ผู้ป่วยมีการสูญเสียด้านการมองขึ้นด้านบน แต่จะมองสิ่งของที่อยู่ต่ำได้ดี มีรายงานว่า ผู้ป่วยโรคพาร์กินสันบางราย อาจมีการสูญเสียความสามารถ ในการกลอกตาขึ้นบนหรือลงล่าง ในแนวดิ่งทั้งสองทิศทางได้

๓. มีความผิดปกติของการกลอกลูกตาในแนวราบ  

ผู้ป่วยส่วนใหญ่จะกลอกตาในแนวราบ ในจังหวะที่ไม่สม่ำเสมอ และช้า ทำให้เกิดการเคลื่อนไหวของลูกตา เป็นแบบมีจังหวะ แบบสะดุดๆ หลายหน และไม่ราบเรียบ สำหรับผู้ป่วยบางราย อาจพบการเคลื่อนไหวแบบตากระตุกด้วย นอกจากนี้ หากสั่งให้ผู้ป่วยโรคพาร์กินสันกลอกลูกตาอย่างรวดเร็ว จากข้างหนึ่งไปยังอีกข้างหนึ่ง โดยไม่หมุนศีรษะ หรือหันคอแต่อย่างใด จะพบว่า ผู้ป่วยมีการกะพริบตาร่วมด้วยทุกครั้ง ที่กลอกลูกตา ซึ่งแตกต่างจากคนปกติที่จะไม่มีการกะพริบตาเลย

๔. การกะพริบตามีน้อย  

ผู้ป่วยโรคพาร์กินสันมักมีการเบิ่งตาและตาเปิดกว้างกว่าของคนปกติ จึงทำให้มองดูเหมือนว่า ผู้ป่วยกำลังอยู่ในท่าจ้องมองอยู่ตลอดเวลา 

ความผิดปกติของระบบประสาทอัตโนมัติ

ผู้ป่วยโรคพาร์กินสันอาจมีความผิดปกติของระบบประสาทอัตโนมัติได้หลายแบบ โดยแบ่งความผิดปกติที่อาจเกิดขึ้นในแต่ละระบบ ของร่างกาย ดังนี้

๑. ระบบทางเดินอาหาร  

อาการที่พบบ่อยที่สุดในผู้ป่วยโรคพาร์กินสันคือ อาการท้องผูก ซึ่งมักเป็นอาการหลักของโรคนี้ ทำให้ผู้ป่วยเกือบทุกรายมีความทุกข์ทรมานมาก อาการนี้อาจเกิดจากยาที่ใช้รักษาโรค หรืออาจเกิดจากการที่ผู้ป่วยดื่มน้ำน้อย และไม่ยอมเดิน หรือเคลื่อนไหวร่างกายน้อยลง และพบว่า ลำไส้ใหญ่มักมีการเคลื่อนไหวตัวน้อยกว่าปกติ ซึ่งบางรายอาจมีอาการมาก จนเกิดภาวะลำไส้ใหญ่ขยายโตมาก นอกจากนี้ยังพบว่า หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร และลำไส้เล็ก ของผู้ป่วยโรคพาร์กินสัน มักมีการเคลื่อนไหวช้าและลดน้อยลงอีกด้วย 

๒. ระบบทางเดินปัสสาวะ  

ส่วนใหญ่กล้ามเนื้อหูรูดของการควบคุมการขับถ่ายปัสสาวะและอุจจาระของผู้ป่วยโรคพาร์กิน-สันมักยังทำงานได้ดีอยู่ จนกว่าจะถึงระยะท้ายๆ ของโรค ซึ่งเกิดภาวะสมองเสื่อมร่วมด้วย จึงมีภาวะผิดปกติขึ้น สำหรับอาการกลั้นปัสสาวะไม่ได้ และถ่ายราด จะพบได้บ่อยกว่า และมักเป็นในผู้ป่วยชาย ที่เกิดจากต่อมลูกหมากโต 

๓. ระบบหัวใจและหลอดเลือด  

อาการที่สำคัญในกลุ่มนี้คือ ความดันโลหิตต่ำเวลาลุก นั่ง หรือยืน ซึ่งอาจเป็นผลที่เกิดจากการใช้ยารักษาโรคนี้ก็ได้ และยิ่งกว่านั้น อาจพบว่า ผู้ป่วยโรคพาร์กินสันบางรายมีความผิดปกติโดยตรงเกิดขึ้นกับระบบประสาทส่วนปลาย

๔. ระบบผิวหนังและต่อมเหงื่อ  

ผู้ป่วยโรคพาร์กินสันบางคนอาจมีอาการร้อนวูบวาบๆ ตามผิวหนัง ซึ่งถือว่าเป็นอาการทางระบบประสาทอัตโนมัติ เช่นเดียวกับอาการเหงื่อออกมากเฉพาะที่ของร่างกาย 

อาการทางด้านจิต

ความผิดปกติด้านจิตใจและอารมณ์ในผู้ป่วยโรคพาร์กินสันนั้นสามารถจำแนกเป็น ๒ ประการหลัก ดังนี้คือ

๑. ภาวะสมองเสื่อม  

ใน พ.ศ. ๒๔๙๒ ได้มีรายงานว่า ผู้ป่วยพาร์กินสันราวร้อยละ ๔๐ มีปัญหาในด้านความฉลาด ความจำ อารมณ์ และบุคลิกภาพ เรียกว่า ภาวะสมองเสื่อม ภาวะสมองเสื่อมที่เกิดขึ้นจนเห็นได้ชัดเจนนั้น มักพบในผู้ป่วยที่เป็นโรคนี้มานานมากกว่า ๑๐ - ๑๕ ปีขึ้นไป ในรายงานต่างๆ ทั่วโลกพบว่า อุบัติการณ์ของภาวะสมองเสื่อมนั้น พบได้ราวร้อยละ ๒๐ - ๘๐ ของผู้ป่วยโรคพาร์กินสัน ในประเทศไทย นิพนธ์ พวงวรินทร์ และคณะ ได้ศึกษาอุบัติการณ์ของภาวะสมองเสื่อมในผู้ป่วยโรคพาร์กินสันชาวไทยจำนวน ๑๓๒ ราย พบว่ามีอัตราการเกิดภาวะสมองเสื่อมสูงถึงร้อยละ ๒๕.๗๖

๒. ภาวะผิดปกติทางอารมณ์

อาการทางด้านจิตใจและอารมณ์ที่พบบ่อยที่สุดในผู้ป่วยโรคพาร์กินสันคือ ภาวะซึมเศร้า ในอดีตเคยเชื่อกันว่า ภาวะนี้เกิดขึ้น เนื่องจากเป็นผลตอบสนองของจิตใจต่อโรคทางกายที่รักษาไม่หาย และเป็นเรื้อรัง ในผู้ป่วยโรคพาร์กินสัน ที่มีความพิการทางร่างกายนำมาก่อน แต่ในปัจจุบันหลายคนเชื่อว่า ภาวะซึมเศร้าเป็นผลโดยตรงจากโรคพาร์กินสัน โดยมีการเปลี่ยนแปลงของสารเคมีในสมอง อุบัติการณ์ของภาวะซึมเศร้าในผู้ป่วยโรคพาร์กินสันนั้นมักไม่รุนแรง และไม่ค่อยมีปัญหา ในการที่ผู้ป่วยจะพยายามฆ่าตัวตายแต่อย่างใด และพบว่า ภาวะซึมเศร้านี้ มีความสัมพันธ์กับความจำ และความฉลาดที่ลดลง แต่ไม่มีความสัมพันธ์กับความรุนแรงของโรค อายุ และเพศของผู้ป่วย